In een kort bericht van een collega las ik dit: Slecht-nieuwsgesprek landt beter als emotie patiënt de ruimte krijgt. Al jaren werk ik in de zorg mee aan communicatiemodules waar dit aspect inderdaad de aandacht krijgt. Het blijkt niet zo vanzelfsprekend te zijn als we denken. Terwijl als het ons zelf aangaat, we het heel fijn vinden om die ruimte te krijgen. Dat "het er mag zijn". 

Hoe komt het toch dat we, en dat bedoel ik in de heel brede zin van "mensen", geneigd zijn om liever te vertellen dan te luisteren? We leren toch al jong hoe belangrijk luisteren is? Of niet?
Ik ben voor mezelf nagegaan hoe ik dat heb ervaren, zo veel dat mogelijk is, want de tijd en het ouderworden heeft mij natuurlijk beinvloed in hoe ik naar dingen kijk. Als kind leerde ik dat er momenten waren waarop ik stil moest zijn: als grote mensen praten houden kinderen hun mond. Dat klinkt streng, maar zo heb ik het nooit ervaren. Het was gewoon een manier waarop dingen werden afgesproken. Op school, in de kleuterklas, leerde mijn juf me dat ik in de kring mocht praten als ik aan de beurt was. Op andere momenten moest ik stil zijn, want dan was iemand anders aan het praten. Een kind, dus blijkbaar moest ik soms ook voor een kind stil zijn. 

Ik zat op een Christelijke kleuter- en basisschool: bij het bidden moest ik stil zijn. 

Ik leerde ook dat ik moest opletten. Als ik goed oplette wat de juf of mijn ouders mij uitlegden dan zou ik weten wat ik moest doen. Soms was dat lang stil zijn, vooral op school, omdat niet iedereen even snel snapte wat de juf bedoelde. Dan dwaalde mijn gedachten af, kon ik even lekker dagdromen tot het moment dat ik aan de slag mocht. Leren hoe je een mandje moest vouwen? Ik snapte het heel snel, maar niet iedereen. Dus eerst stap voor stap de uitleg: heerlijke droommomenten. 

Ik ben eigenlijk iemand die graag uitprobeert. Laat mij maar gaan vouwen en dan ontdekken wat ik  niet handig deed, of trots zijn dat het me lukt. Zo leer ik nog altijd: on the job en door doen. Ik hou van lezen maar lang lezen om iets te gaan begrijpen is minder aan mij besteed. Ik bewonder mensen die helemaal in gebruiksaanwijzingen kunnen duiken en dan precies weten hoe iets werkt. Ik ben meer van het ervarend leren dus. Dus laat me niet stil zijn, maar laat me doen. 

Ook op de middelbare school en in het vervolgonderwijs was de belangrijkste les: let goed op, dan weet je wat je moet doen. Ik heb daar altijd mijn best voor gedaan, tenslotte heb ik mijn diploma's niet gehaald door te dromen.

Maar toch.... Ik leer stil zijn en opletten, maar leer ik ook luisteren? In mijn werk als trainingsacteur ontdek ik steeds vaker dat deze woorden niet per definitie synoniem zijn aan luisteren. Van Dale schrijft over luisteren: "oplettend naar iets horen met de bedoeling om het gesprokene te verstaan". Iets verstaan is nog weer iets anders dan iets begrijpen. 

Leerden wij, en leren onze kinderen begrijpend luisteren? Hoeveel aandacht is daarvoor? Ik kan me weinig herinneren daarvan. Een paar keer ben ik nu in aanraking gekomen met een filosoof, iemand die mij leert om zonder oordeel vragen te stellen, te luisteren naar wat de ander te zeggen heeft. Dat vind ik zo verrijkend! Had ik daar maar eerder van geweten. Had ik als kind dat meegekregen, dan had ik denk ik een ander pad bewandeld. Niet dat mijn pad slecht is geweest, maar het had anders gekund. Ik ben blij dat ik nu door die ontmoetingen zoveel meer luister. Het helpt me in mijn werk als trainingactrice, in mijn werk als docent en regisseur. 

Afgelopen week zat ik in een training: Ter plekke werd een casus toegelicht om de rol die ik moest spelen helder te maken. Een van de deelnemers zei naderhand: "wat knap dat je al die informatie in zo korte tijd hebt kunnen opslaan en gebruiken!" Blij wordt ik daarvan: dan heb ik goed kunnen luisteren, begrepen wat er werd gezeg en het gehoorde kunnen toepassen. Hoe ik het deed? Onbevooroordeeld luisteren, dat probeer ik te doen, zodat mijn eigen gedachten geen ruis vormen in de informatie. 

Luisteren om te leren begrijpen wat de ander bedoelt, is zoveel meer dan luisteren om een antwoord te geven. Ik pleit er voor: filosofie vanaf de kleuterklas. Ik denk dat het een ander soort generatie gaat opleveren. Denk je ook niet?