Ik las een vraag van een collega over inzet van trainingsacteurs "in de leeftijd van". Zijn vraag was: heeft ons beroep een "houdbaarheidsdatum?" Intrigerend, vond ik. Want ja, is het zo dat leeftijd een cruciale rol speelt als je als trainingsacteur werkt? Als ik kijk naar de soort rollen die ik speel is dat heel divers. Ik heb meegwerkt aan trainingen over signalering (kinder)mishandeling, trainingen voor BOA's, leerplichtambtenaren, bejaardenhuizen, zorginstellingen, trainingen omgaan met dementie en noem maar op. Wat daar van mij werd gevraagd was geloofwaardig beschadigd kind, dwarse puber, ontspoord kind, zieke bejaarde, demente bejaarde en meer te spelen. Ik ben zelf geen van deze personages, maar de reacties na elke training waren unaniem: "Ik zag echt dat kind, die puber, die oudere voor me." Dat is dan toch bijzonder?

Leeftijd is een ongrijpbaar iets, eigenlijk. Op het moment dat je zegt hoe oud je exact bent ben je misschien alweer bijna een minuut ouder geworden. Het is ongrijpbaar, en toch hebben we er iets tastbaars van gemaakt. Met een kalender, met jaartelling maken we het ongrijpbare enigszins concreet. En met het concreet maken hebben we iets in handen om vragen zoals hierboven te kunnen stellen. 

In de puberleeftijd is het precair. Je kunt van binnen 12 zijn, maar er uitzien als 17. Hoe men met je omgaat kan dan totaal voorbij gaan aan hoe je je voelt. Andersom werkt het ook. Je kunt 70 zijn met de geest van een 40 jarige. Nog vol energie en plannen, actief en helder, maar je wordt benaderd als een oudere voor wie veel voorbij is. Volgens die ander dan. Ik merk het bij mezelf. Ik voel me veel jonger dan mijn kalenderleeftijd zou doen vermoeden. Als ik het getal van mijn leeftijd hoor, dan denk ik aan mensen die veel ouder zijn dan ik, maar toch is het 'mijn' getal. 

Leeftijd is de tijd de je aan het leven bent geweest tot dat moment. De kwaliteit van je leven, de manier hoe jij daar mee omgaat staat daar los van. Ik ken mensen van mijn leeftijd die ik veel meer bij mijn leeftijd vind passen dan ik mijzelf dat vind doen. Ik ken ook mensen die ik nog ouder schat terwijl ze nog niet aan mijn leeftijd toe zijn, waarvan ik schrik als ik bedenk hoeveel ouder ik dan ben. Waarvan ik me dan afvraag of anderen zo ook naar mij kijken. Of mensen mij ook ouder vinden dan ik mijzelf vind. 

Houdbaarheid? Wat is dat als je het over een mensenleven hebt? Of over een werkzaam leven? De wet bepaalt wanneer je mag stoppen, wanneer je aow-gerechtigd bent, en de wet bepaalt daarmee ook tot hoe lang je geacht wordt te kunnen werken. Is dat houdbaarheid? 

Ik vind het een lastig punt. Ik denk (en in trainingen krijg ik dat ook terug) dat ik zowel een kind als een hoogbejaarde geloofwaardig kan spelen als trainingsacteur. Ik snap dat voor toneel of film iemand anders voor de rol van kind of hoogbejaarde wordt gevraagd, omdat het beeld anders niet klopt. Ik snap ook dat niet iedereen de energie houdt om altijd maar door te blijven gaan, dat er een tijd komt dat je meer aan rust toe wilt komen. Maar is dat dan houdbaarheid?

In het werk als trainingsacteur gaat het vaak over gedrag, het kunnen neerzetten van kloppend gedrag dat de deelnemer uitnodigt om te reageren. Ik durf me af te vragen of dat werkelijk met de feitelijke leeftijd van de acteur te maken heeft. Als je kloppend gedrag in een leersituatie kunt aanreiken, dan werkt het. Dan geef je voer om te oefenen. En dat staat los van hoe oud je werkelijk bent. Ik ben ook niet agressief van mezelf, maar kan wel agressief spelen. Ik ben niet dodelijk ziek, maar ik kan wel een patient in de laatste levensfase spelen. En ik ben geen kind, maar ik kan wel laten zien wat voor vragen een beschadigt kind uitnodigen of juist op slot zetten. En zo kan ik nog wel doorgaan. En niets daarvan gaat werkelijk over leeftijd. 

Nooit te oud om te leren, is toch de stelling? Dan wellicht ook nooit te oud om van te leren?

Mooi vak toch?