Echt waar!!
Uit Acteren is een Vak 12-38
Als we opgroeien maken we ons gedrag eigen. Dat leren we door te kopieren van - en reageren op onze omgeving. Ik las daarover een artikel in mens en maatschappij. Zij schrijven:
"Een peuter die een snoepje vraagt wat wordt geweigerd, zal vaak proberen toch het snoepje te pakken. Wanneer moeder vraagt of hij toch een snoepje heeft gepakt zal hij soms per ongeluk nee antwoorden in plaats van ja. Het gevolg is dat moeder er verder niet op ingaat. Peuter heeft geleerd dat liegen dus als gevolg heeft dat er geen straf dreigt."
Iedereen liegt. Wereldwijd. Geen enkel land en geen enkele cultuur vormt een uitzondering. Dat bleek uit dit onderzoek, in 2010. Het gemiddeld aantal leugens in Amerika, China, Italië en alle andere landen bleek vergelijkbaar. Een universele gewoonte, dus. Een menselijkheidje. Het zit in onze natuur. De vraag is natuurlijk of we bij een peuter al kunnen spreken over liegen. Want vanaf welke leeftijd is het liegen? Wat is liegen precies? Van Dale zegt: "met opzet onwaarheden spreken". Doet een peuter dat? Ik denk het niet, maar ben het er wel mee eens dat de ervaring van de reactie iets teweeg brengt bij zo'n kleintje.
Leugentjes om bestwil, om iemand een hart onder de riem te steken, straf ontlopen, een mooier beeld schetsen, het zijn allemaal vormen van liegen, van onwaarheden die een doel dienen. Dan Ariely heeft liegen op grote schaal wetenschappelijk onderzocht, en zijn bevindingen gebundeld in het boek ‘Heerlijk Oneerlijk’ uit 2012.
“Eerlijk zijn en liegen zijn gebaseerd op een mix van 2 verschillende typen motivatie. Aan de ene kant willen we profiteren van onze leugens (de rationeel economische motivatie), terwijl we aan de andere kant het beeld van onszelf als fantastische mensen in stand willen houden (de psychologische motivatie)”, is hoe Dan Ariely de stuwende kracht én de tweestrijd achter liegen uitlegt.
Als liegen met opzet onwaarheden vertellen is, hoe zit het dan met acteren? De acteur speelt en praat over dingen die hij niet zelf heeft meegemaakt, over omstandigheden waar hij zich zelf niet in bevonden heeft. Zijn tekst is ook niet van hemzelf, de schrijver heeft hem die gegeven. Is acteren dan liegen?
Op de website van collega-acteur Ron Vervuurt las ik:
" Een mooie manier van liegen is acteren. Als je het als toeschouwer maar gelooft. Of je nu in het theater zit, op straat loopt of aan tafel een gesprek voert in een rollenspel. Al weet je dat het niet echt is, het doet iets met je. Of je nou lacht, huilt of je ergert; jouw emoties zijn echt!"
De acteur maakt de keus om in de gedachten en omstandigheden van het personage te kruipen. Hij verbeeldt datgene wat het personage meemaakt en reageert waarachtig, precies zoals Ron omschrijft. De context van een ander kan jou raken, en dat zet je in in het spel, zodat het oprecht overkomt. En niet als een leugen.
Dat liegen in onze natuur zit is, ach, misschien is het soms een mooi excuus als het veel lastiger is om de waarheid te zeggen. Want de waarheid is ook niet een vaststaand gegeven. Belangrijker is het om het onderscheid te kennen en te weten waarom soms een leugen beter op zijn plaats is. Kijk maar eens naar de film Liar, Liar met Jim Carrey.
Voor acteren zeg ik, lieg er als acteur op los om je personage geloofwaardig te maken.
Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod